Skuteczną metodą profilaktyki chorób zakaźnych są szczepienia, które pobudzają układ odpornościowy do produkcji przeciwciał i zapewniają odporność organizmu. Dzięki szczepieniom można uchronić się przed wieloma groźnymi chorobami zakaźnymi i ich powikłaniami. Wykonywanie szczepień regulowane jest Ustawą z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570), z corocznymi uaktualnieniami.

W Programie Szczepień Ochronnych na 2014 rok wyróżnia się:

1. Szczepienia obowiązkowe (są finansowane z budżetu Ministra Zdrowia):
a. Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży.
b. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie.
2. Szczepienia zalecane – niefinansowane ze środków Ministra Zdrowia.

Aby szczepienie było skuteczne czasami konieczne jest podanie kilku dawek w odpowiednich odstępach czasu. Wiele szczepień wykonywanych jest w tym samym wieku (roku/tygodniu/miesiącu życia) za pomocą tzw. szczepionki skojarzonej, aby nie narażać dziecka na wielokrotne wstrzyknięcia.

Przeciw jakim chorobom i kiedy wykonywane są szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży?

  • 1. Gruźlica – w ciągu 24 godzin po urodzeniu.
    2. WZW typu B – w ciągu 24 godzin po urodzeniu, kolejne dawki w 2 miesiącu życia oraz 7 miesiącu życia.
    3. Błonica: 4 dawki szczepienia podstawowego: w 7-8 tygodniu życia, w 3-4 miesiącu życia, w 5-6 miesiącu życia, w 16-18 miesiącu życia. Później 3 dawki przypominające: w 6 roku życia, w 14 roku życia, w 19 roku życia.
    4. Tężec: 4 dawki szczepienia podstawowego: w 2 miesiącu życia, w 3-4 miesiącu życia, w 5-6 miesiącu życia, w 16-18 miesiącu życia. Później 3 dawki przypominające: w 6 roku życia, w 14 roku życia, w 19 roku życia.
    5. Krztusiec: 4 dawki szczepienia podstawowego: w 2 miesiącu życia, w 3-4 miesiącu życia, w 5-6 miesiącu życia, w 16-18 miesiącu życia. Jedna dawka szczepienia uzupełniającego w 6 roku życia.
    6. Zakażenie Haemofilus influenzae typu b (Hib): 4 dawki: w 7-8 tygodniu życia, 3-4 miesiącu życia, 5-6 miesiącu życia, w 16-18 miesiącu życia.
    7. Poliomyelitis: w 3-4 i 5-6 miesiącu życia, w 16-18 miesiącu życia. Później dawkę przypominającą w 6 roku życia.
    8. Odra: w 13-14 miesiącu życia, w 10 roku życia.
    9. Świnka: w 13-14 miesiącu życia, w 10 roku życia.
    10. Różyczka: w 13-14 miesiącu życia, w 10 roku życia.

Przeciw jakim chorobom wykonywane są szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie?

  • 1. Szczepienia przeciw WZW typu B wykonuje się obowiązkowo, u osób które nie były uprzednio zaszczepione w następujących grupach ryzyka:
    a. uczniowie i studenci uczelni medycznych lub innych uczelni, w których prowadzone jest kształcenie na kierunkach medycznych,
    b. osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną wirusem zapalenia wątroby typu B,
    c. osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C,
    d. osoby wykonujące zawód medyczny narażone na zakażenie.
    2. Szczepienia przeciw Pneumokokom wykonuje się obowiązkowo:
    a. dzieciom od 2 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia: po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego; zakażonym HIV; po przeszczepieniu szpiku, przed lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych lub przed lub po wszczepieniu implantu ślimakowego;
    b. dzieciom od 2 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia chorującym na: przewlekłe choroby serca; schorzenia immunologiczno-hematologiczne, w tym małopłytkowość idiopatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną; asplenię wrodzoną, dysfunkcje śledziony, po splenektomii, lub po leczeniu immunosupresyjnym; przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy; pierwotne zaburzenia odporności; choroby metaboliczne, w tym cukrzycę; przewlekłe choroby płuc, w tym astmę;
    c. dzieciom od 2 miesiąca życia do ukończenia 12 miesiąca życia urodzonym przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży lub urodzonym z masą urodzeniową poniżej 2500 g.
    3. Szczepienia przeciw błonicy wykonuje się w grupach ryzyka tj. w indywidualnych przypadkach, u osób kontaktujących się z chorymi na błonicę lub w zależności od sytuacji epidemiologicznej.
    4. Szczepienia przeciw ospie wietrznej są obowiązkowe w grupach ryzyka:
    a. dzieci do ukończenia 12 roku życia: z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby; z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji; zakażonych HIV; przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią;
    b. dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia osób ww., które nie chorowały na ospę wietrzną;
    c. dzieci do ukończenia 12 roku życia innych niż wymienione powyżej, narażone na zakażenie ze względów środowiskowych, w szczególności narażone na zakażenie ze względu na czasowe lub stałe przebywanie we wspólnych pomieszczeniach, co umożliwia przeniesienie wirusa i wybuch ogniska epidemicznego, w tym zwłaszcza w domach opieki długoterminowej, domach dziecka, żłobkach i innych instytucjach, które pełnia funkcję opiekuńczą wobec dziecka.
    5. Szczepienia przeciw wściekliźnie wykonuje się: ze wskazań indywidualnych; u osób mających styczność ze zwierzęciem chorym na wściekliznę lub podejrzanym o zakażenie wirusem wścieklizny.
    6. Szczepienia przeciw tężcowi wykonuje się: ze wskazań indywidualnych; u osób zranionych, narażonych na zakażenie tężcem; w zależności od sytuacji epidemiologicznej.

Przeciw jakim chorobom wykonywane są szczepienia zalecane? Poniżej przedstawiono niektóre choroby:

  • 1. Szczepienia przeciw Pneumokokom (czyli bakteriom powodującym najczęstsze zakażenia układu oddechowego czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych a nawet sepsę) zaleca się:
    – dzieciom od 2 miesiąca życia do 5 roku życia;
    – dzieciom w wieku od 2 miesiąca życia do 5 roku życia z grup ryzyka np. uczęszczającym do żłobka, przedszkola, lub z chorobami przewlekłymi, w tym zaburzeniami odporności;
    – osobom w wieku 50 lat i starszym;
    – dzieciom powyżej 2 roku życia oraz dorosłym z grup ryzyka (w tym z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, anemią sierpowatą, asplenią, HIV, przewlekłą chorobą serca, płuc (w tym astma i POChP), nerek, wątroby, chorobą nowotworową, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, cukrzycą, chorobą alkoholową, nikotynizmem, przeszczepem narządów lub szpiku kostnego, wszczepionym implantem ślimakowym, osobom starszym przebywającym w domu opieki.
    2. Przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV)(który może wywołać m.in. raka szyjki macicy). Szczepionka skierowana przeciw typom HPV-16 i HPV-18 jest przeznaczona do profilaktyki zmian przednowotworowych narządów płciowych (szyjki macicy, sromu, pochwy) oraz raka szyjki macicy związanych z typami HPV-16 i HPV-18. Szczepionkę można stosować u kobiet i dziewcząt w wieku powyżej 9 lat. Drugi rodzaj – szczepionka skierowana przeciw typom HPV 16, HPV-18, HPV-6 i HPV-11, zalecana do stosowania dla kobiet i dziewcząt w wieku powyżej 9 lat oraz mężczyzn i chłopców w wieku powyżej 9 lat, w celu zapobiegania wystąpienia zmian przedrakowych szyjki macicy, raka szyjki macicy oraz kłykcin kończystych.
    3. Szczepienia przeciw grypie są zalecane:
    a. przewlekle chorym, np. na astmę, cukrzycę, niewydolność układu krążenia, oddychania, choroby nerek,
    b. w stanach obniżonej odporności,
    c. w wieku powyżej 55 lat,
    d. pracownikom ochrony zdrowia,
    e. pracownikom szkół, handlu, transportu oraz innym osobom narażonym na kontakty z dużą liczbą ludzi.
    4. Szczepienia przeciw WZW typ A są zalecane:
    a. osobom wyjeżdżającym do krajów o wysokiej i średniej endemiczności zachorowań na WZW A,
    b. osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych nieczystości oraz przy konserwacji urządzeń służących temu celowi,
    c. dzieciom w wieku przedszkolnym, szkolnym i młodzieży, które nie chorowały na WZW A.
    5. Szczepienia przeciwko rotawirusom są zalecane dzieciom od 6 tygodnia życia do 24 tygodnia życia.
    6. W Polsce szczepienia przeciwko meningokokom są zalecane: dzieciom od 2 miesiąca życia; od 12 do 24 miesiąca życia; dzieciom w wieku od 2 miesiąca życia z grup ryzyka zaburzeń odporności oraz szczególnie narażonym na zachorowanie nastolatkom i osobom powyżej 65 roku życia.
    7. Szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu są zalecane osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, w szczególności: ludziom zatrudnionym przy eksploatacji lasu; stacjonującemu wojsku; funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej; rolnikom; młodzieży odbywającej praktyki; turystom i uczestnikom obozów i kolonii.

źródło: Departament Rodziny, Zdrowia i Spraw Społecznych Województwa Małopolskiego