Choroby układu krążenia stanowią w Polsce główną przyczynę zgonów, zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn. W 2006 r. z powodu chorób układu krążenia zmarło 168 532 osób, w 2007 r. – 171 372 osób [1], a w 2010 r. – 174 003 osób [2]. Zgony z powodu chorób układu krążenia stanowią około 48% wszystkich zgonów w Polsce. Z danych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego wynika, iż z powodu zawału serca umiera codziennie w naszym kraju ok. 100 osób, a ogółem choroby układu sercowo-naczyniowego są przyczyną prawie 500 zgonów każdego dnia.

o najczęściej występujących chorób sercowo – naczyniowych zaliczyć można:
– zawał serca, czyli uszkodzenie serca spowodowane ostrym niedokrwieniem [3]. Przyczyną zawału w większości przypadków jest znaczne zwężenie lub całkowite zamknięcie naczynia wieńcowego, które doprowadza krew do serca,
– udar mózgu, czyli zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowego, a niekiedy również uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny lub prowadzą wcześniej do śmierci i nie mają przyczyny innej niż naczyniowa (zgodnie z definicją WHO),
– nadciśnienie tętnicze to choroba układu krążenia, której głównym objawem jest podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, czyli ciśnienie osiągające wartości wyższe niż 140/90 mmHg (ciśnienie skurczowe/ciśnienie rozkurczowe),
– miażdżycę, która według definicji WHO to: zmienna kombinacja ognisk w błonie wewnętrznej ściany naczynia, składających się z lipidów, węglowodanów złożonych, składników krwi oraz złogów fibryny u wapnia, rozprzestrzeniających się w kierunku dośrodkowym”,
– niewydolność żylną, którą można zdefiniować w skrócie, jako utrwalone zaburzenie odpływu krwi żylnej z kończyn. Rozbudowując tę definicję można dodać, że jest spowodowana nieprawidłowym działaniem układu żylnego, związanym z niewydolnością zastawek żylnych lub bez niej i może dotyczyć układu żylnego kończyn dolnych powierzchownego, głębokiego lub obu tych układów [4].

Czynniki oraz grupy ryzyka
Do głównych czynników ryzyka wywołujących choroby sercowo – naczyniowe zaliczyć można: palenie tytoniu, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, wysokie stężenie cholesterolu we krwi, będące czynnikami bezpośrednio związanymi z indywidualnym stylem życia, zwyczajami żywieniowymi oraz poziomem aktywności fizycznej. Do pozostałych czynników zalicza się: nadwagę i otyłość (szczególnie groźna jest postać brzuszna otyłości (typu męskiego), w której tłuszcz odkłada się w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej), cukrzycę, nadmierne spożycie alkoholu oraz stres psychospołeczny. WHO szacuje, że obniżenie ciśnienia tętniczego, otyłości, stężenia cholesterolu, palenia tytoniu może zmniejszyć o ponad połowę zapadalność na choroby układu krążenia.

Statystyka zachorowań
W kwestii umieralności z powodu chorób układu krążenia od kilku lat zauważyć można istotną poprawę. W 2010r. choroby te były przyczyną ok. 46% wszystkich zgonów, podczas gdy w pierwszej połowie lat 90-tych ok. 52% ogółu zgonów. Wśród kobiet umieralność w wyniku chorób układu krążenia jest zdecydowanie wyższa, w 2010 r. ich udział wynosił około 52% ( w 1990 r. wynosił około 57%, a w 2000 r. – 53%); wśród mężczyzn odpowiednio: obecnie – około 41%, w 2000 r. – 43%, a w 1990 r. – 48%). Główną rolę wśród chorób układu krążenia odgrywają: choroba niedokrwienna serca, w tym zawał serca (w 2010 r. 45,8 tys. zgonów w tym zawał 17,8 tys., a więc odpowiednio 26% i 10% zgonów z powodu ogółu przyczyn krążeniowych), choroby naczyń mózgowych (35,6 tys. zgonów, 20% całej grupy), zespół sercowo-płucny i inne choroby serca (51,5 tys. zgonów, 30%) oraz miażdżyca (31,4 tys. zgonów, 18%). W województwie małopolskim zgony z powodu chorób układu krążenia w 2011 r. stanowiły 47.01% wszystkich zgonów, w 2007r. ich udział wynosił 48.58% [5].

Jak zapobiegać? Jak żyć z chorobą?
Wiele czynników wywołujących choroby układu krążenia może zostać zmniejszonych poprzez zmianę stylu życia. Szczególnie ważne są:
– odpowiednia dieta obfitująca w produkty pełnoziarniste (ciemne pieczywo, płatki, kasze), makarony lub ziemniaki, warzywa, owoce, ryby morskie, niskotłuszczowy nabiał i w ograniczonej ilości chude mięso),
– zapewnienie systematycznej aktywności fizycznej – wysiłek fizyczny związany z rekreacją usprawnia pracę serca, poprawia przepływ krwi w naczyniach wieńcowych, ułatwia zwalczanie zaburzeń lipidowych, reguluje ciśnienie krwi i zapobiega otyłości, a więc działa anty-miażdżycowo. Celem jest osiągnięcie zasady polecanej obecnie przez kardiologów – 3 x 30 x 130, która oznacza, że ćwiczysz minimum 3 razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut z intensywnością powodującą przyspieszenie tętna do 130 uderzeń na minutę [6],
– ograniczenie spożycia alkoholu,
– rzucenie palenia,
– zmniejszenie stresu.
Ponadto należy pamiętać o:
– kontroli ciśnienia krwi,
– badaniu poziomu cholesterolu,
– kontroli poziomu cukru we krwi.

Piśmiennictwo:

1. http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=b3&ms=0&ml=pl&mi=0&mx=0&mt=&my=748&ma=016206
2. Sytuacja zdrowotna ludności Polski I jej uwarunkowania, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2012.
3. Guzik P., Sacha J., Nowa uniwerslana definicja zawału serca – omówienie ogólne. , Anestezjologia i ratownictwo 2012; 6:322-325, s.323.
4. Labropoulos N, Giannoukas A, Delis K, [et al.]. Where does venous reflux start ? J Vasc Surg. 1997, 26, 736-742.
5. http://www.obserwator.rops.krakow.pl
6. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

źródło: Departament Rodziny, Zdrowia i Spraw Społecznych Województwa Małopolskiego