Zażywanie substancji psychoaktywnych podobnie jak alkoholu powoduje uzależnienie psychiczne, fizyczne, upośledza i wyniszcza cały organizm człowieka, doprowadza do rozpadu życia rodzinnego, zawodowego i społecznego. W ciągu lat 1992 do 2003 odsetek uczniów zażywających narkotyków wykazywał trend rosnący z 5% do 24%. Natomiast w 2008 r. odsetek ten zmniejszył się do 15% a w 2010 r. utrzymywał się na podobnym poziomie – 16%. Substancje psychoaktywne najczęściej stosowane przez uczniów w wieku 18-19 lat to marihuana – 82% uczniów miało z nią kontakt w ciągu ostatnich 12 miesięcy (76% w 2008 r.), „dopalacze” – 13% (4% w 2008 r.), amfetamina – 11% (9% w 2008 r.), haszyszu – 5%, kokainy – 3%, a heroiny, mefedronu oraz grzybów halucynogennych -2% oraz ecstasy – 1% (10% w 2008 r.) [OPINIE I DIAGNOZY NR 19. Młodzież 2010, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2011].

Młodszą grupę wiekową oceniono natomiast w badaniu ESPAD z 2011 r. Zaobserwowano w nim, że najczęściej stosowane substancje psychoaktywne, po które sięga młodzież, to marihuana i haszysz. Stosowanie przetworów konopi zadeklarowało 24,3% 15-16-latków i 37,3% 17-18-latków. W obu przypadkach stanowiło to wzrost względem wyników z 2007 r. Drugimi co do częstości zażywania substancjami psychoaktywnymi były leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza 15,5% w grupie 15-16-latków i 16,8% w grupie 17-18-latków. Do używania dopalaczy, chociaż raz w życiu, przyznało się 10,5% 15-16-latków i 15,8% 17-18-latków Odsetek aktualnie stosujących dopalacze jest niższy, i jest to odpowiednio: 7,1% 15-16-latków i 9,0% 17-18-latków [Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD, Warszawa 2011 – badanie zostało sfinansowane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych].

Przyczyny sięgania po substancje psychoaktywne przez dzieci i młodzież są wielowymiarowe. Nie zawsze nawet samo dziecko (nastolatek) potrafi uzasadnić decyzję sięgnięcia po narkotyk. Wśród nich są: ciekawość, poczucie nudy, chęć złamania zakazów, chęć zaimponowania kolegom, chęć dopasowania się do grupy rówieśników, brak asertywności – nieumiejętność odmowy, nieradzenie sobie z oczekiwaniami rodziców, wychowawców, szukanie sposobu na rozładowanie stresów, napięć, wyraz buntu wobec rodziców (konflikt dziecko – rodzice, lub ojciec-matka).

Narkotyki działają na układ nerwowy zmieniając funkcjonowanie mózgu i obwodowego układu nerwowego, co powoduje zaburzenia psychiczne i zmiany w podstawowych funkcjach organizmu. Narkotyki mogą działać na układ nerwowy stymulująco np. amfetamina (objawy: zachowanie euforyczne, drażliwość i podniecenie, omamy wzrokowe i czuciowe, rozszerzenie źrenic, drżenie, wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca), hamująco np. opium (objawy: utrata łaknienia, senność, spadek aktywności ruchowej, zaburzenia osobowości, zwężenie źrenic, świąd, nudności, zaparcia), halucynogennie np. marihuana, haszysz (objawy: omamy wzrokowe, sądy urojeniowe, depersonalizacja, tendencje samobójcze, rozszerzenie źrenic, niezborność ruchów, przekrwienie spojówek, wzrost ciśnienia tętniczego krwi).

Leczenie uzależnienia od substancji psychoaktywnych jest procesem długotrwałym, trudnym i często nieskutecznym. Długotrwałe działanie narkotyków prowadzi do ogólnego wyniszczenia organizmu człowieka, upośledzenia procesów poznawczych, zobojętnia emocjonalnie, społecznie. Jedynym celem dla osoby zażywającej przewlekle narkotyki to zdobycie kolejnej dawki narkotyku. Człowiek uzależniony od substancji psychoaktywnych traci zainteresowanie wszystkim poza narkotykiem. Dlatego uświadomienie mu faktu, że jest chory i potrzebuje pomocy oraz znalezienie sposobu na zmotywowanie do podjęcia leczenia jest bardzo trudne. Pierwszym etapem leczenia jest oddział detoksykacji, gdzie chorego czeka odtrucie. Kolejny etap to leczenie psychoterapeutyczne (szpitalne, ambulatoryjne, ośrodki MONARU itp.), czasem także leczenie farmakologiczne (leki przeciwdepresyjne, leczenie chorób wywołanych uzależnieniem do narkotyków).

źródło: Departament Rodziny, Zdrowia i Spraw Społecznych Województwa Małopolskiego