Z danych Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wynika, że w ostatnich latach znacząco wzrosła liczba Polaków cierpiących na zaburzenia psychiczne. Na przestrzeni lat 1997 – 2006, aż o 73% wzrósł wskaźnik osób z zaburzeniami psychicznymi korzystających z opieki ambulatoryjnej. W tym samym czasie wskaźnik osób wymagających całodobowej opieki psychiatrycznej wzrósł o 41%. W ciągu ostatnich dziesięciu lat liczba pacjentów leczonych ambulatoryjnie zwiększyła się o połowę, a leczonych stacjonarnie o jedną trzecią.

W sondażu przeprowadzonym przez CBOS w 2012 r. własną chorobę psychiczną ujawniło pięciu na stu ankietowanych (5%), z kolei 9% ankietowanych przyznało, że mieli lub mają osobę chorą psychiczną w swoim bezpośrednim otoczeniu (w najbliższej rodzinie), wśród innych krewnych (12%), w gronie przyjaciół (13%), wśród znajomych lub sąsiadów (31%), a aż 40% zna taką osobę z widzenia [2].

Najczęstszą grupą rozpoznań wśród osób leczonych w psychiatrycznej opiece ambulatoryjnej są zaburzenia nerwicowe związane ze stresem, które w 2010 r. występowały u 339 tys. leczonych ogółem. Chorzy leczeni z powodu zaburzeń alkoholowych stanowią czwartą co do wielkości grupę wśród leczonych ogółem (a pierwszą wśród mężczyzn). W 2010 r. z powodu zaburzeń alkoholowych ogółem leczono 184 tys. osób, z czego mężczyźni stanowili 78% pacjentów.

Do najczęściej występujących zaburzeń psychicznych, pod względem zachorowalności należą [3]:
– zaburzenia nastroju – jest to stan, w którym naprzemienie występują uczucia euforii i depresji. Nagłe zmiany nastroju zazwyczaj nie są związane z jakimś konkretnym zdarzeniem, a sam chory nie jest w stanie kontrolować swoich uczuć. Osoby dotknięte zaburzeniami nastroju narażone są na występowanie znaczących zmian nastroju: manii i depresji. Objawy manii to: uczucie euforii i nadmiernego optymizmu, „uciekające” myśli, rozdrażnienie, zmniejszona potrzeba snu, zachowania impulsywne oraz ogólne obudzenie organizmu. Z kolei objawy towarzyszące depresji to: smutek i uczucie pustki, pesymizm, spadek energii i uczucie zmęczenia, nerwowość, bezsenność, chroniczne bóle bez stwierdzonych przyczyn chorobowych, myśli/próby samobójcze, nadużywanie leków lub alkoholu.
– zaburzenia nerwicowe, do których według klasyfikacji ICD-10 zalicza się zaburzenia: lękowe, obsesyjno – kompulsywne, dysocjacyjne (zaburzenia tożsamości), zaburzenia występujące pod postacią somatyczną oraz inne zaburzenia nerwicowe. Za powstawanie zaburzeń nerwicowych odpowiedzialne są następujące czynniki: biologiczne, środowiskowe, społeczne lub kulturowe. Leczenie zaburzeń nerwicowych powinno być kompleksowe, jednak w większości przypadków wystarczająca jest psychoterapia i psychoedukacja.
– schizofrenia, która jest przewlekłą chorobą psychiczną. Schizofrenia należy do grupy tzw. zaburzeń psychotycznych, czyli stanów charakteryzujących się nieadekwatnym przeżywaniem, odbiorem i oceną rzeczywistości. Cierpiący na schizofrenię, jedno z najcięższych zaburzeń psychicznych, stanowią jedną czwartą wszystkich pacjentów szpitali psychiatrycznych w Polsce. Przyczyny schizofrenii są złożone i nie w pełni znane. Obecnie obowiązuje tak zwany model biopsychospołeczny rozwoju schizofrenii, który uwzględnia m.in.: czynniki biologiczne (w tym genetyczne), psychologiczne, społeczne i środowiskowe, które zgodnie z obecną wiedzą medyczną mogą wpływać na wystąpienie tej choroby i jej obraz kliniczny. Ryzyko zachorowania jest większe w rodzinach, w których u krewnych pierwszego stopnia (np. rodzice, rodzeństwo, dzieci) rozpoznano schizofrenię. Leczenie chorych na schizofrenię ma charakter kompleksowy i powinno uwzględniać: farmakoterapię, psychoedukację, psychoterapię, terapię zajęciową i inne formy terapii (rzadko elektrowstrząsy). W leczeniu chorego na schizofrenię często istotne znaczenie ma współpraca lekarza nie tylko z samym pacjentem, ale także z jego rodziną.

W leczeniu zaburzeń psychicznych ważną rolę odgrywa rehabilitacja psychiatryczna, której celem jest umożliwienie chorym zmniejszenie lub wyeliminowanie barier związanych z niesprawnością (chorobą psychiczną) oraz odbudowanie zdolności do niezależnego życia, socjalizacji i kierowania swoimi sprawami. Podejście to obejmuje zapewnienie pacjentom z zaburzeniami psychicznymi możliwości pracy, funkcjonowania w społeczności i cieszenia się życiem społecznym, z zachowaniem ich własnego tempa, poprzez zaplanowane doświadczenia, w pełnej szacunku, wspierającej i atmosferze. Granica pomiędzy leczeniem a rehabilitacją jest płynna – obie formy oddziaływań przenikają się wzajemnie i korzystają po części ze wspólnych środków terapeutycznych. Niezbędny do podjęcia rehabilitacji jest pewien poziom motywacji i gotowości ze strony pacjenta.

Z chorobą psychiczną nie żyje się łatwo, ponieważ stanowi ona zagrożenie dla większości osób, które mają styczność życia z takimi ludźmi. Istotne jest, aby uczyć się życia w społeczeństwie i przede wszystkim nie dawać poznać po sobie, że ta choroba nam towarzyszy w życiu codziennym.

Warto jednocześnie mieć świadomość, że zapewnienie osobom chorującym „wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym”, a także „kształtowanie wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałaniu ich dyskryminacji”, to jedne z ustawowych zadań z zakresu ochrony zdrowia psychicznego w Polsce (Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego – Dz. U. 1994, nr 111, poz. 535).

Piśmiennictwo:
1. Zdrowie psychiczne Polaków, CBOS 2012.
2. Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, pod red. B. Wojtyniaka, P. Goryńskiego, B. Moskalewicz, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2012, str. 175.
3. Raport Psyche „Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego” 2012.

źródło: Departament Rodziny, Zdrowia i Spraw Społecznych Województwa Małopolskiego